Ο... Ιωαννινοκεντρισμός είναι ένα φαινόμενο που “πνίγει” τις υπόλοιπες περιφερειακές ενότητες και η πρόσφατη συζήτηση για την ενοποίηση Πανεπιστημίου Ιωαννίνων-ΤΕΙ Ηπείρου έφερε πάλι στο προσκήνιο της δημόσιας συζήτησης το συγκεκριμένο πρόβλημα για την ενιαία Ήπειρο.
Υπάρχει μία έξοχη δουλειά που έχει κάνει το 2012 για το Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο, ο κ. Μιλτιάδης Λάζογλου με τίτλο: “Περιφερειακή ανάπτυξη και ανισότητες στην Ελλάδα: Η περίπτωση της Περιφέρειας Ηπείρου”, που αποτυπώνει το παραπάνω αφήγημα.
Ειδικότερα στα συμπεράσματα της μελέτης-έρευνάς του αναφέρει:
“Από την ανάλυση που προηγήθηκε εντοπίστηκαν έντονες ανισότητες μεταξύ των Περιφερειακών Ενοτήτων της Περιφέρειας Ηπείρου. Ειδικότερα, από η διαχρονική ανάλυση των δεδομένων έδειξε πως στις Περιφερειακές Ενότητες της Ηπείρου διαχρονικά καταγράφονται ανισότητες, οι οποίες γίνονται ολοένα και εντονότερες με το πέρασμα των ετών. Ανάλογα είναι τα συμπεράσματα που ισχύουν για την μεταβολή ανισοτήτων σε εθνικό επίπεδο τόσο διαπεριφερειακά, όσο και σε επίπεδο Περιφερειακών Ενοτήτων. Συμπεραίνεται ότι οι πολιτικές περιφερειακής ανάπτυξης που ακολουθήθηκαν έως σήμερα στην Περιφέρεια Ηπείρου και στην Ελλάδα γενικότερα δεν πέτυχαν τους στόχους τους, ενώ γεννιούνται σημαντικές αμφιβολίες και για την αποτελεσματικότητα τους.
Στην Περιφέρεια Ηπείρου όσον αφορά τα οικονομικά ζητήματα και τα ζητήματα εισοδημάτων και ευημερίας από την ανάλυση που πραγματοποιήθηκε προέκυψε πως η Περιφερειακή Ενότητα Ιωαννίνων είναι η πλέον οικονομικά εύρωστη χωρική ενότητα στην Ήπειρο, καθώς παρουσιάζει τις υψηλότερες τιμές σχεδόν σε όλους τους υπολογιζόμενους δείκτες. Στον αντίποδα οι χαμηλότερες τιμές στα οικονομικά ζητήματα υπολογίστηκαν στην Περιφερειακή Ενότητα Θεσπρωτίας.
Όσον αφορά τα ζητήματα ελκτικότητας, η Περιφερειακή Ενότητα Ιωαννίνων παρουσιάζει τα καλύτερα αποτελέσματα με τις Περιφερειακές Ενότητες Πρέβεζας και Θεσπρωτίας να ακολουθούν και την Περιφερειακή Ενότητα Άρτας να κατατάσσεται τελευταία ως προς τα συγκεκριμένα ζητήματα Τα συμπεράσματα αυτά επιβεβαιώνονται απόλυτα και από την μεταβολή πληθυσμού που παρουσιάζουν οι Περιφερειακές Ενότητες της Ηπείρου από το 1998 έως το 2007 (αύξηση 9,8%), με την Περιφερειακή Ενότητα Ιωαννίνων να παρουσιάζει σημαντική πληθυσμιακή αύξηση, την Περιφερειακή Ενότητα Πρέβεζας παρουσιάζει οριακά θετικά αποτελέσματα και τις υπόλοιπες Περιφερειακές Ενότητες να παρουσιάζουν τάσεις πληθυσμιακής συρρίκνωσης (-0,8% και -4,8% αντίστοιχα).
Όλες οι Περιφερειακές Ενότητες της Ηπείρου παρουσιάζουν τριτογενοποιημένη παραγωγική βάση με τα υψηλότερα ποσοστά να καταγράφονται στην Περιφερειακή Ενότητα Ιωαννίνων και τα χαμηλότερα στην Περιφερειακή Ενότητα Άρτας. Ο δευτερογενής τομέας παρουσιάζει τα υψηλότερα ποσοστά στην Περιφερειακή Ενότητα Ιωαννίνων και τα χαμηλότερα στην Περιφερειακή Ενότητα Πρέβεζας.
Ο πρωτογενής τομέας παρουσιάζεται ενισχυμένος στην Περιφερειακή Ενότητα Άρτας, ενώ είναι πολύ περιορισμένος στην Περιφερειακή Ενότητα Ιωαννίνων.
Το γεγονός πως η Περιφερειακή Ενότητα Ιωαννίνων είναι το διοικητικό κέντρο της Ηπείρου εξηγεί την τριτογενοποίηση της παραγωγικής βάσης της περιοχής καθώς συγκεντρώνει το μεγαλύτερο ποσοστό των παρεχόμενων υπηρεσιών της Ηπείρου. Μάλιστα, οι θέσεις εργασίας στους κλάδους παροχής διοικητικών υπηρεσιών που προσφέρονται στα Ιωάννινα είναι ο βασικός λόγος για τον οποίο οι μόνιμοι κάτοικοι της Περιφερειακής Ενότητας Ιωαννίνων παρουσιάζουν υψηλότερο επίπεδο εκπαίδευσης σε σχέση με τις υπόλοιπες Περιφερειακές Ενότητες της Ηπείρου.
Ειδικότερα, ως προς το επίπεδο εκπαίδευσης των κατοίκων την Περιφερειακή Ενότητα Ιωαννίνων ακολουθεί η Περιφερειακή Ενότητα Πρέβεζας, ενώ οι Περιφερειακές Ενότητες Άρτας και Θεσπρωτίας παρουσιάζουν χαμηλότερα ποσοστά. Όσον αφορά τις κοινωνικές και βιομηχανικές υποδομές η ανάλυση που πραγματοποιήθηκε έδειξε πως είναι περισσότερο ανεπτυγμένες στην Περιφερειακή Ενότητα Ιωαννίνων, ενώ στις υπόλοιπες Περιφερειακές Ενότητες καταγράφηκαν χαμηλότερες και παρόμοιες τιμές των δεικτών.
Η εξαγωγική δραστηριότητα της Περιφερειακής Ενότητας Άρτας παρουσιάζει τα χαμηλότερα πολλαπλασιαστικά οφέλη για την συνολική απασχόληση της Περιφέρειας Ηπείρου.
Τα υψηλότερα οφέλη για την απασχόληση της Ηπείρου παρουσιάζουν οι εξαγωγικοί κλάδοι στους οποίους «ειδικεύεται» η Περιφερειακή Ενότητα Πρέβεζας.
Η εξαγωγική δραστηριότητα της Περιφερειακής Ενότητας Ιωαννίνων παρουσιάζει υψηλά πολλαπλασιαστικά οφέλη για την απασχόληση της Περιφέρειας Ηπείρου και ταυτόχρονα τα σημαντικότερα οφέλη που εμφανίζει Περιφερειακή Ενότητα της Ηπείρου για την απασχόληση σε εθνικό επίπεδο.
Η Περιφερειακή Ενότητα Ιωαννίνων παρουσιάζει το εντονότερο ανάγλυφο της Ηπείρου και το υψηλότερο ποσοστό αγροτικού πληθυσμού. Ωστόσο, οι μοναδικοί κλάδοι οικονομικής δραστηριότητας στους οποίους δεν εμφανίζει «ειδίκευση» είναι αυτοί που ανήκουν στον πρωτογενή τομέα παραγωγής. Το γεγονός αυτό δείχνει πως η σημασία των κλάδων οικονομικής δραστηριότητας που αναπτύσσονται στην ύπαιθρο είναι περιορισμένη.
Αξίζει να σημειωθεί πως η συγκεκριμένη Περιφερειακή Ενότητα παρουσιάζει σημαντική «ειδίκευση» σε τομείς της μεταποίησης όπως η εξόρυξη και τομείς παροχής υπηρεσιών όπως οι υπηρεσίες υγείας. Στις υπόλοιπες Περιφερειακές Ενότητες της Ηπείρου από την ανάλυση προκύπτει ότι η σημασία της υπαίθρου για την οικονομία τους είναι ιδιαίτερα σημαντική, συμπέρασμα που αποδεικνύεται από το γεγονός πως όλες παρουσιάζουν «ειδίκευση» στους κλάδους οικονομικής δραστηριότητας που εντάσσονται στον πρωτογενή τομέα παραγωγής (γεωργία, κτηνοτροφία, θήρα και δασοκομία).
Η Περιφερειακή Ενότητα Άρτας «ειδικεύεται» επίσης και στον κλάδο της παροχής ηλεκτρικού ρεύματος. Στην Περιφερειακή Ενότητα Θεσπρωτίας οι υπόλοιποι κλάδοι στους οποίους παρουσιάζει «ειδίκευση» είναι αυτοί των κατασκευών, των ξενοδοχείων και εστιατορίων, των μεταφορών, της δημόσιας διοίκησης, των υπηρεσιών και των ιδιωτικών νοικοκυριών που απασχολούν οικιακό προσωπικό, ενώ ο χαμηλότερος βαθμός «ειδίκευσης» εντοπίζεται στους κλάδους παροχής ηλεκτρικού ρεύματος, εκπαίδευσης και στις μεταποιητικές βιομηχανίες.
Τα ξενοδοχεία/εστιατόρια και οι μεταφορές είναι οι κλάδοι στους οποίους ο υπολογισμός του συντελεστή χωροθέτησης στην Περιφερειακή Ενότητα Πρέβεζας δείχνει «ειδίκευση», με τις χαμηλότερες τιμές του δείκτη να εντοπίζονται στους κλάδους των ορυχείων-λατομείων και των υπηρεσιών υγείας και κοινωνικής μέριμνας. Από την ανάλυση Απόκλισης-Συμμετοχής προέκυψε πως οι κλάδοι οικονομικής δραστηριότητας στους οποίους μπορεί να βασιστεί η μελλοντική ανάπτυξη της Περιφερειακής Ενότητας Άρτας είναι οι κλάδοι της υγείας και κοινωνικής μέριμνας, των ενδιάμεσων χρηματοπιστωτικών οργανισμών και της παροχής ηλεκτρικού ρεύματος, οι οποίοι αφενός εμφανίζουν ευνοϊκή κλαδική διάρθρωση και αφετέρου παρουσιάζουν θετικούς τοπικούς παράγοντες.
Στην Περιφερειακή Ενότητα Θεσπρωτίας οι κλάδοι υγείας και κοινωνικής μέριμνας, παροχής υπηρεσιών, νοικοκυριών που απασχολούν οικιακό προσωπικό, ξενοδοχείων και εστιατορίων, δημόσιας διοίκησης και άμυνας, διαχείριση ακίνητης περιουσίας, εμπορίου και αλιείας εμφανίζουν ευνοϊκή κλαδική διάρθρωση, ταυτόχρονα με θετικούς τοπικούς παράγοντες και συνεπώς μπορούν να αποτελέσουν τους τομείς στους οποίους μπορεί να βασιστεί η μελλοντική ανάπτυξη της Θεσπρωτίας.
Οι κλάδοι οικονομικής δραστηριότητας στους οποίους μπορεί να βασιστεί η μελλοντική ανάπτυξη της Περιφερειακής Ενότητας Ιωαννίνων οι κλάδοι του εμπορίου, των ξενοδοχείων και εστιατορίων, της δημόσιας διοίκησης και της εκπαίδευσης οι οποίοι αφενός εμφανίζουν ευνοϊκή κλαδική διάρθρωση και αφετέρου παρουσιάζουν θετικούς τοπικούς παράγοντες.
Στην Περιφερειακή Ενότητα Πρέβεζας οι κλάδοι της παροχής υπηρεσιών, των νοικοκυριών που απασχολούν οικιακό προσωπικό, της διαχείρισης ακίνητης περιουσίας και της αλιείας εμφανίζουν ευνοϊκή κλαδική διάρθρωση, ταυτόχρονα με θετικούς τοπικούς παράγοντες και συνεπώς μπορούν να αποτελέσουν τους τομείς στους οποίους μπορεί να βασιστεί η μελλοντική ανάπτυξη της Περιφερειακής Ενότητας της Πρέβεζας”.
Παράλληλα μέσα στην εργασία του ο συντάκτης της, τονίζει τα παρακάτω ευρήματα:
“Το 2005 το ποσοστό συμμετοχής της Ηπείρου στο εθνικό Α.Ε.Π. κυμαίνεται σε χαμηλά επίπεδα (2,5%) με την Περιφερειακή Ενότητα Ιωαννίνων να είναι αυτή που παρουσιάζει το υψηλότερο ποσοστό συμμετοχής στο Α.Ε.Π. της Ηπείρου και της χώρας (57,09% και 1,4% αντίστοιχα), ενώ το χαμηλότερο ποσοστό συμμετοχής στο εθνικό και στο περιφερειακό Α.Ε.Π. παρουσιάζει η Περιφερειακή Ενότητα Θεσπρωτίας (11,77% και 0,3% αντίστοιχα) με ελάχιστη διαφορά από τις Περιφερειακές Ενότητες Άρτας και Πρέβεζας που συμμετέχουν στο περιφερειακό Α.Ε.Π. με ποσοστό 0,4% και στο εθνικό Α.Ε.Π. με ποσοστά 15,99% και 15,15% αντίστοιχα. Μελετώντας το κ.κ. Α.Ε.Π. σε τρέχουσες τιμές οι υψηλότερες τιμές καταγράφονται στην Περιφερειακή Ενότητα Ιωαννίνων (14.738€) με την Περιφερειακή Ενότητα Θεσπρωτίας (13.312€) και την Περιφερειακή Ενότητα Πρέβεζας (12.685€) να έπονται. Τελευταία κατατάσσεται με σημαντική διαφορά η Περιφερειακή Ενότητα Άρτας (10.680€).
Η μελέτη του δηλωθέντος εισοδήματος δείχνει πως το 2006 οι κάτοικοι της Περιφερειακής Ενότητας Ιωαννίνων δηλώνουν σημαντικά μεγαλύτερο εισόδημα (13.244€) σε σχέση με τους κατοίκους των υπολοίπων Περιφερειακών Ενοτήτων της Ηπείρου, εμφανίζοντας τιμή που ξεπερνά τον μέσο όρο της (12.081€) και προσεγγίζει τον εθνικό μέσο όρο (13.749€). Αξίζει να σημειωθεί όμως πως όσον αφορά τις αποταμιευτικές καταθέσεις η Περιφερειακή Ενότητα Ιωαννίνων κατατάσσεται δεύτερη (14.409€) με σημαντική απόσταση από την Περιφερειακή Ενότητα Θεσπρωτίας που παρουσιάζει τις υψηλότερες αποταμιευτικές καταθέσεις ανά κάτοικο στην Περιφέρεια Ηπείρου (14.403€) μολονότι κατατάσσεται τελευταία ως προς το δηλωθέν εισόδημα (10.086€). Οι Περιφερειακές Ενότητας Πρέβεζας και Άρτας εμφανίζουν ενδιάμεσες τιμές εισοδήματος (11.142€, 11.442€ αντίστοιχα) και τις χαμηλότερες τιμές αποταμιευτικών καταθέσεων (9.474€ και 8.009€ αντίστοιχα)
Στην Περιφερειακή Ενότητα Ιωαννίνων οι τιμές του δείκτη που συσχετίζει τον αριθμό των Ι.Χ. αυτοκινήτων που αντιστοιχούν σε 1 0 0 μόνιμους κατοίκο υς ξεπερνούν τα 24 Ι.Χ. ανά 100 μόνιμους κατοίκους, ενώ στην Περιφερειακή Ενότητα Άρτας η τιμή του δείκτη είναι ίση με το μέσο όρο του δείκτη για την Περιφέρεια Ηπείρου (22,4 Ι.Χ. ανά 100 μόνιμους κατοίκους). Στις Περιφερειακές Ενότητες Πρέβεζας και Θεσπρωτίας ο δείκτης εμφανίζει σημαντικά χαμηλότερες τιμές (19,1 Ι.Χ. ανά 100 μόνιμους κατοίκους).
Σύνθετος Δείκτης Ευημερίας και Ανάπτυξης των Π. Ε. της Ηπείρου: Η Περιφερειακή Ενότητα Ιωαννίνων βρίσκεται στην δέκατη τέταρτη θέση σε πανελλήνιο επίπεδο ως προς τον συγκεκριμένο δείκτη με τιμή 33.6, συνεπώς βρίσκεται χαμηλότερα από τον εθνικό μέσο όρο (40,2). Οι υπόλοιπες Περιφερειακές Ενότητες της Ηπείρου βρίσκονται σε θέσεις χαμηλότερες από την τριακοστή, γεγονός που ενισχύει την άποψη πως υπάρχει σημαντική απόκλιση στο επίπεδο ευημερίας μεταξύ της Περιφερειακής Ενότητας Ιωαννίνων και των υπολοίπων Περιφερειακών Ενοτήτων της Ηπείρου. Ειδικότερα η Περιφερειακή Ενότητα Άρτας βρίσκεται στην τριακοστή θέση, με την Περιφερειακή Ενότητα Πρέβεζας να ακολουθεί στην τριακοστή τρίτη θέση και την Περιφερειακή Ενότητα Θεσπρωτίας να καταλαμβάνει την τριακοστή έβδομη θέση ανάμεσα στις πενήντα δυο Περιφερειακές Ενότητες της Ελλάδας.
Σχεδόν το ένα τέταρτο των κατοίκων της Περιφερειακής Ενότητας Ιωαννίνων είναι απόφοιτοι Λυκείου, τιμή μεγαλύτερη σε σύγκριση με τα αντίστοιχα ποσοστά για τις Περιφερειακές Ενότητες Πρέβεζας (19,62%), Θεσπρωτίας (18,76%) και Άρτας (18,74%). Ακόμα προκύπτει πως περισσότεροι από το 11% του πληθυσμού της Περιφερειακής Ενότητας Ιωαννίνων είναι απόφοιτοι Α.Ε.Ι. ή Τ.Ε.Ι. ποσοστό πολύ μεγαλύτερο από τα αντίστοιχα των Περιφερειακών Ενοτήτων Πρέβεζας (8,12%), Άρτας (7,48%) και Θεσπρωτίας (6,47%). Τέλος, πρέπει να επισημανθεί πως οι κάτοχοι μεταπτυχιακού τίτλου σε καμία Περιφερειακή Ενότητα της Ηπείρου δεν ξεπερνούν το 1% του πληθυσμού κάθε Περιφερειακής Ενότητας.
Ο υπολογισμός του αριθμού νέων κατοικιών που αντιστοιχεί 100 κατοίκους για την Ηπείρο δείχνει πως σε 100 κατοίκους αντιστοιχούν συνολικά 1,8 νέες κατοικίες, τιμή ίση με τα αποτελέσματα του δείκτη για τις Περιφερειακές Ενότητες Θεσπρωτίας και Ιωαννίνων. Η Περιφερειακή Ενότητα Πρέβεζας εμφανίζει τις υψηλότερες τιμές (2,3 νέες κατοικίες ανά 100 κατοίκους), ενώ οι χαμηλότερες τιμές του δείκτη εντοπίζονται στην Περιφερειακή Ενότητα Άρτας (1,1 νέες κατοικίες ανά 100 κατοίκους). Διαφορετική είναι η εικόνα των ανισοτήτων που προκύπτει μελετώντας τον όγκο των νέων κατοικιών. Ειδικότερα, οι μεγαλύτερες κατοικίες προκύπτει πως κατασκευάζονται στην Περιφερειακή Ενότητα Ιωαννίνων (1245,1 χιλ. m3 ), παρουσιάζοντας τιμή υπερδιπλάσια από αυτή που εμφανίζει η Περιφερειακή Ενότητα Πρέβεζας (477 χιλ. m3 ) και υπερτριπλάσια από αυτή που εμφανίζουν οι Περιφερειακές Ενότητες Άρτας και Θεσπρωτίας (299,4 χιλ. m3 , 308,9 χιλ. m3 ).
Ο υψηλότερος αριθμός κλινών θεραπευτηρίων ανά 1000 κατοίκους το 2006 στην Περιφέρεια Ηπείρου εντοπιζόταν στην Περιφερειακή Ενότητα Ιωαννίνων ( 7,1 κλίνες θεραπευτηρίων/1000 κατοίκους), τιμή υπερτριπλάσια από τις αντίστοιχες που καταγράφονται στις Περιφερειακές Ενότητες Πρέβεζας (2.2 κλίνες θεραπευτηρίων/1000 κατοίκους) και Θεσπρωτίας (2 κλίνες θεραπευτηρίων/1000 κατοίκους και υπερδιπλάσια από αυτή που υπολογίστηκε στην Περιφερειακή Ενότητα Άρτας (3.3 κλίνες θεραπευτηρίων/1000 κατοίκους).
Σημαντικό πλεονέκτημα για την περιοχή μελέτης φαίνεται πως αποτελεί ο αριθμός γιατρών που αντιστοιχεί σε 1000 κατοίκους. Αναλυτικότερα, στην Περιφερειακή Ενότητα Ιωαννίνων παρουσιάζονται οι υψηλότερες τιμές του δείκτη (7,4 γιατροί/1000 κατοίκους) που είναι σημαντικά μεγαλύτερες (σχεδόν διπλάσιες) από αυτές της Ηπείρου (4,2 γιατροί/1000 κατοίκους). Οι υπόλοιπες Περιφερειακές Ενότητες της Ηπείρου εμφανίζουν χαμηλότερες τιμές ως προς το συγκεκριμένο δείκτη, με τις Περιφερειακές Ενότητες Άρτας και Θεσπρωτίας να παρουσιάζουν παρόμοιες τιμές (3,5 και 3,8 γιατροί/1000 κατοίκους), ενώ ακόμα χειρότερες φαίνεται πως είναι οι προσφερόμενες υπηρεσίες υγείας στην Περιφερειακή Ενότητα Πρέβεζας, καθώς σε 1000 κατοίκους αναλογούν μόλις 2 γιατροί”.
