Μπόρεσα να κατανοήσω αυτό το πλαίσιο όταν διάβηκα για πρώτη φορά-το 1992- τη γέφυρα του Νέστου προκειμένου να αναλάβω υπηρεσία στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, στην Αλεξανδρούπολη. Με συνόδευε η εικόνα που είχα σχηματίσει στην «άλλη Ελλάδα», την πέρα από το Νέστο. Ήταν η Θράκη, σύμφωνα με τον τρόπο των «Νοτίων» , ένας τόπος επικινδυνότητας αλλά και «μιαρότητας» εξαιτίας της συνοίκησης χριστιανών και μουσουλμάνων στην ίδια περιοχή. Ένας τόπος «στιγματισμένος», συνεπώς ανεπιθύμητος. Πρόκειται για το στερεότυπο που αποτυπώθηκε στην τιμωρητική φράση προς τολμητίες δημοσίους υπαλλήλους «κάτσε καλά, θα σε στείλω στον Έβρο». Με συνόδευε η εικόνα του Βέγγου-υπαλλήλου, που είχε κατασκηνώσει μπροστά από το υπουργείο διαμαρτυρόμενος για τη δυσμενή μετάθεσή του στη Θράκη. Η Θράκη , έμαθα τα οχτώ χρόνια που έζησα εκεί, ήταν ένας τόπος δισημίας. Προσφερόταν για ρητορικές υπερβολής. Το διαπίστωσα όταν οι φανατικοί και από τις δυο κοινότητες εναντιώθηκαν στην υπαγωγή των μουσουλμάνων μαθητών σε ιδιότυπο καθεστώς εισαγωγής στα ελληνικά πανεπιστήμια, ώστε να τους δοθεί η ευκαιρία να σπουδάσουν στον τόπο τους. Ήταν η Θράκη που προτιμούσε την εσωστρέφεια. Που επέλεγε την καχυποψία και τη δυσανεξία στη διαφορά. Κοντά σ’ αυτήν υπήρχε και η Θράκη της συνύπαρξης. Της συνεργασίας. Η Θράκη των πολιτών. Των απλών ανθρώπων που δεν είχαν να χωρίσουν τίποτε. Η Θράκη των πρώτων φοιτητριών μου στο Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών. Η Θράκη του «πολυπολιτισμικού» έρωτα, που είχε να αντιπαλέψει την προκατάληψη και την περιθωριοποίηση.

Η θρακολογία επανέρχεται κατά τακτά χρονικά διαστήματα. Συνήθως, είναι συστατικό στοιχείο των εκλογικών αναμετρήσεων. Η Θράκη γίνεται η λυδία λίθος της εθνικοφροσύνης. Αναμφίβολα οι μουσουλμάνοι ως ψηφοφόροι είναι πολύφερνοι για όλους: Δημάρχους, περιφερειάρχες, κόμματα. Συνεπώς, το κυνήγι υποψηφίων από τη μουσουλμανική κοινότητα είναι το αγώνισμα, στο οποίο επιδίδονται όλα τα κόμματα αλλά και οι επικεφαλής των παρατάξεων. Την ίδια στιγμή διεξάγεται και ένας άλλος, παράλληλος αγώνας που στοχεύει στην εξουδετέρωση της αποτελεσματικότητας των υποψηφίων των αντιπάλων κομμάτων και παρατάξεων. Αναζητούνται φωτογραφίες, δηλώσεις και συμπεριφορές που τεκμηριώνουν την ακαταλληλότητα των υποψηφίων και την επικινδυνότητα και πολιτική ανωριμότητα των αντίπαλων σχηματισμών, γεγονός που πιστοποιείται από τη σχέση τους με το προξενείο και εκπροσώπους της τουρκικής κυβέρνησης.

Θα ήταν αφελής όποιος ισχυριζόταν ότι δεν υπάρχουν προβλήματα στη Θράκη, τα οποία πολλές φορές οφείλονται σε φανατισμούς, συσσωρευμένη αδιαφορία του ελληνικού κράτους αλλά και παρεμβατικότητα από εξωγενείς παράγοντες. Αυτό συμβαίνει με όλες τις μειονότητες, σ’ όλο τον κόσμο. Στη Θράκη υπάρχει ένας επιπλέον λόγος για την επιβάρυνση του ορίζοντα. Είναι η γειτνίαση αλλά και η ιστορική μνήμη, που βαραίνει την ατμόσφαιρα. Είναι, ακόμη, και η πολιτική ανωριμότητα πολλών εκπροσώπων της πολιτικής σκηνής στην Ελλάδα, που χρησιμοποιούν υπαρκτά προβλήματα ως επιχειρήματα για να πλήξουν τους πολιτικούς τους αντιπάλους παραβλέποντας-ή και αγνοώντας- πόσο περίπλοκες είναι οι σχέσεις. Θυσιάζουν το μακροπρόθεσμο όφελος, για τη Θράκη και την Ελλάδα γενικότερα, στα μικροκομματικά συμφέροντα. Με τον τρόπο αυτό αποδεικνύουν ότι ο πιο επικίνδυνος παράγοντας για τη Θράκη είναι ο φετιχισμός της εξουσίας.

Εξίσου αφελής θα ήταν η εμμονή σε μια στατική θεώρηση της πολιτισμικής ανθρωπογεωγραφίας στη Θράκη. Η μειονότητα είναι μουσουλμανική, σύμφωνα με τη συνθήκη της Λωζάννης. Ωστόσο, συγκροτείται από διαφορετικές εθνοτικές ομάδες. Αν αυτό αποσιωπάται, τότε εθελοτυφλούμε. Αν οι επιστήμονες αποφεύγουν να μιλάνε για τις διαφοροποιήσεις στο εσωτερικό της μειονότητας, τότε δεν συμβάλλουν στην προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων όλων των μουσουλμάνων. Ιδίως των πολιτών που ανήκουν στις αριθμητικά υποδεέστερες εθνοτικές ομάδες.

Η Θράκη είναι ένας μαγικός τόπος. Σημαδεύει όσους τη γνωρίζουν. Είναι ακόμη κι ένας τόπος χαμηλότονος. Κυριαρχούν τα χαμηλά ύψη. Οι λόφοι. Δεν αρέσκεται στις υπερβολές. Αγαπά το μυστήριο. Από την εποχή του Ορφέα και των πρώτων αναστενάρηδων. Δεν της ταιριάζουν οι φανατισμοί. Δεν είναι μαθημένοι οι Θρακιώτες σ’ αυτά. Ιδίως σε μια εποχή που οι ντόπιοι, ανεξάρτητα απ’ τον Θεό που πιστεύουν, αναζητούν τον κοινό βηματισμό. Όταν λοιπόν οι πολιτικοί φωνασκούν και τα ΜΜΕ επιλέγουν τους οξείς τόνους το μόνο που καταφέρνουν είναι να φορτίζουν την ατμόσφαιρα, όχι πάντα για το καλό της Θράκης.

Ευάγγελος Αυδίκος

Καθηγητής Πανεπιστημίου Θράκης