Γράφει ο Ευάγγελος Αυδίκος

Καθηγητής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

Υπ. Περιφερειακός σύμβουλος στην Π.Ε. Πρέβεζας

ΗΠΕΙΡΟΣ ΑΝΑΤΡΟΠΗΣ Υπ. Αντιπεριφερειάρχης Όλγα Γεροβασίλη

Η διοικητική οργάνωση σε περιφέρειες , ως τώρα τουλάχιστον, στηρίχθηκε σε γεωγραφικά και ιστορικά-πολιτισμικά κριτήρια. Παρά την ύπαρξη μιας αντίληψης για πολιτισμική συγγένεια ανάμεσα στους κατοίκους μιας περιφέρειας, η διοικητική οργάνωση δεν κατάφερε να επηρεάσει επαρκώς τις σχέσεις ανάμεσα στις επιμέρους διοικητικές ενότητες(νομούς) ώστε να διαμορφώσει συνθήκες σύγκλισης. Να νιώσουν ότι αποτελούν μέλη της ίδιας διοικητικής και πολιτικής ενότητας(περιφέρεια), στα πλαίσια της οποίας θα εκκολαφθεί μια νέα αντίληψη για τον προγραμματισμό των οικονομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών δράσεων-αλλά και για τη διαχείρισή τους.

Ή περιφερειακή διοίκηση αντιμετωπίστηκε ως μια γραφειοκρατική διαδικασία, που θα υλοποιούσε τις αποφάσεις της κεντρικής διοίκησης και θα μοίραζε απλώς κονδύλια στους νομούς, οι οποίοι συνέχιζαν να αποτελούν το βασικό εργαλείο διοίκησης. Τα όρια των νομών ήταν τα σύνορα του κόσμου τους και η αμφισβήτηση αυτής της πραγματικότητας προξενούσε τριβές. Η περιφέρεια ως υπερτόπος απουσίαζε από την οπτική των νομαρχιακών αρχών, ενώ η περιφερειακή διοίκηση συνθλιβόταν στις μυλόπετρες του τοπικισμού και των τοπικών συμφερόντων, ιδίως σε νομούς που είχαν ισχυρή πολιτική παρουσία στην κυβέρνηση και στους αρμούς του πελατειακού κράτους.

Σε αρκετές περιφέρειες η οργάνωση ήταν υδροκεφαλική. Αναπαρήγαγε σε μικρογραφία τη σχέση της Αθήνας-πρωτεύουσας με την υπόλοιπη Ελλάδα. Μια παραμορφωτική εικόνα, όπου ένα μεγάλο κεφάλι(Αθήνα) ήταν βιδωμένο πάνω σ’ ένα καχεκτικό, αδύναμο σώμα(Ελλάδα). Ο συγκεκριμένος τύπος διοικητικής οργάνωσης ευνοούσε την αυθαιρεσία των πολιτικών αρχών που ήταν ανεξέλεγκτες στο σχεδιασμό-αν υπήρχε-και την υλοποίησή του. Οι πολίτες περιθωριοποιήθηκαν και η όξυνση των αντιθέσεων ανάμεσα στους νομούς διευκόλυνε το έργο της διοικητικής αυθαιρεσίας αλλά και της εγκαθίδρυσης πελατειακών σχέσεων.Υπονομεύθηκε, ως εκ τούτου, η διαμόρφωση μιας περιφερειακής συνείδησης, που θα αποτελούσε ισχυρό εργαλείο στην ενεργοποίηση και συστράτευση των πολιτών στο σχεδιασμό του μέλλοντος του τόπου τους.

Δημιουργήθηκε η εντύπωση ότι η νέα διοικητική δομή με τις εκλεγμένες περιφέρειες θα μπορούσε να διαμορφώσει, υπό προϋποθέσεις, ένα νέο τοπίο. Θα μπορούσαν να γίνουν οι περιφερειακές κυβερνήσεις. Ωστόσο, γρήγορα εξανεμίστηκαν οι ελπίδες των αισιοδοξούντων. Αναμφίβολα, η συγκρότηση των νέων περιφερειών και η εκλογή των νέων περιφερειακών αρχών συνιστούσε θετικό βήμα ώστε να αρχίσει μια νέα αρχή στην τοπική αυτοδιοίκηση. Ωστόσο, δεν αρκούν οι προθέσεις. Χρειάζεται και το κατάλληλο πλαίσιο. Χρειάζεται η βούληση. Να ενθαρρυνθεί η πρωτοβουλία των περιφερειακών αρχών. Να απαλλαγεί η κεντρική διοίκηση από την τάση να ποδηγετεί τις περιφέρειες. Απαιτείται, επίσης, η βούληση των περιφερειακών αρχών να εγκαταλείψουν το περιφερειο-κεντρικό μοντέλο διοίκησης. Χρειάζεται να καλλιεργηθεί η περιφερειακή συνείδηση. Η αίσθηση ότι οι πολίτες και οι περιφερειακές ενότητες συμμετέχουν ισότιμα στη διαμόρφωση του μέλλοντος. Να παραμεριστούν οι πελατειακές λογικές που αναδεικνύουν τον περιφερειάρχη σε σούπερ-ήρωα, ο οποίος επεμβαίνει μονοπρόσωπα, και αποφασιστικά για την επίλυση των χρονιζόντων προβλημάτων. Είναι μια συμπεριφορά που περιθωριοποιεί τους πολίτες. Που τους αποξενώνει από την ταύτισή τους με τα προβλήματα και το μέλλον της περιφέρειάς τους.

Κάτι αντίστοιχο συνέβη και στην Ήπειρο. Η νέα περιφερειακή οργάνωση εξέθρεψε την προσδοκία πως κάτι θα άλλαζε. Θα ενισχυόταν η περιφερειακή συνείδηση, που είναι αναγκαία ώστε η περιφερειακή διοίκηση να ενεργοποιήσει όλους τους κατοίκους. Όλους τους Ηπειρώτες. Αυτό, όμως, προϋποθέτει μια άλλη πολιτική αντίληψη. Πίστη σε μια διαφορετική πολιτική φιλοσοφία, που θα αναδείκνυε πρωταγωνιστές τους πολίτες της Ηπείρου. Που θα ένιωθαν διαφορετικά. Ισότιμοι. Ενεργοί πολίτες στην οικοδόμηση μιας νέας περιφέρειας. Αντ’ αυτού επιλέχθηκε, έστω και με βελτιώσεις, η παλιά «καλή» συνταγή. Ο περιφερειάρχης στάθηκε μακριά από τις πραγματικές ανάγκες όλης της Ηπείρου. Αντέδρασε υποτονικά όταν μπήκαν στο σφυρί οι πλουτοπαραγωγικοί πόροι της περιοχής(κτηνοτροφία Δωδώνη, νερά). Περιορίστηκε σε ευχολόγια. Επιπλέον, εγκαθίδρυσε την ενός ανδρός αρχή, που αδρανοποίησε την πλειοψηφία των πολιτών, ακόμη και των άλλων θεσμικών οργάνων της περιφέρειας(αντιπεριφερειάρχες, περιφερειακό συμβούλιο).