Ξεκούραση, αναψυχή και τουρισμός.
Εμπόρευμα ή κοινωνική ανάγκη;
Στο καπιταλιστικό σύστημα η ξεκούραση και η αναψυχή των ανθρώπων δεν είναι παρά ένα εμπόρευμα όπως όλα τα άλλα . Δεν είναι δικαίωμα κεκτημένο. Αφορά πρωτίστως αυτούς που έχουν την οικονομική δυνατότητα να το αγοράσουν. Ο τουρισμός είναι το δικαίωμα όλων των λαών σε αυτόν και ειδικά των ανθρώπων του μόχθου, της νεολαίας και των απόμαχων της δουλειάς. Δυστυχώς όμως είναι ένα εμπόρευμα που διακινείται στα πλαίσια μια άγριας κατάστασης , γιατί την ίδια ώρα που σκυλοπνίγονται στη Μεσόγειο δίπλα ανέμελα και στην ίδια θάλασσα παρέχονται πολυτελέστατες παροχές στους επισκέπτες… που διαθέτουν το χρήμα για αυτό…
Το λεγόμενο εμπόρευμα του «τουρισμού» το δημιουργούν οι εργαζόμενοι με το μεγάλο ποσοστό του κέρδους να καρπώνεται από τα κυρίαρχα στρώματα των ξενοδόχων και των εταιρειών του κλάδου. Παρόλα αυτά οι εργαζόμενοι του τουριστικού κλάδου είναι η κινητήρια δύναμη και χωρίς αυτούς δε γίνεται τίποτα.
Οι εργαζόμενοι του κλάδου το βιώνουν με το 7 στα 7 χωρίς ρεπό (σε μεγάλο ποσοστό) , με καταστρατήγηση συμβάσεων εργασίας και πολλές φορές και εξευτελισμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, ενώ την ίδια ώρα τα δηλωμένα κέρδη κυμαίνονται στα 20 με 25 δις κάθε χρόνο.
Στρατηγική επιλογή της ελληνικής αστικής τάξης
Ο κλάδος του τουρισμού-επισιτισμού εδώ και πολλά χρόνια έχει μπει ως βασικός πυλώνας επένδυσης και ανάπτυξης για την ελληνική αστική τάξη με τις ευλογίες της ΕΕ, θέτοντας κατά τόπους, ολόκληρους παραγωγικούς κλάδους σε υποχώρηση. Ιδίως στην Ήπειρο η υποχώρηση-συγκεντροποίηση του τομέα της αλιείας και της αγροτικής-κτηνοτροφικής παραγωγής είναι εμφανής όπως και άλλων παραδοσιακών κλάδων. Ταυτόχρονα όμως υπάρχει άνοιγμα σε κλάδους όπως η ναυσιπλοΐα, η αεροπλοΐα, το εμπόριο, η διαφήμιση, η εστίαση, κυρίως οργανικά συνδεδεμένοι με τον τουρισμό ως βασικό πυλώνα. Η σύμπραξη όλων αυτών των κλάδων οδηγούν στο λεγόμενο «τουριστικό θαύμα» σήμερα, με τα κέρδη που απορρέουν να βασίζονται κυρίως στην υπερεκμετάλλευση των εργαζομένων σε αυτούς. Ο κατασκευαστικός κλάδος λειτουργεί συμπληρωματικά ενώ θα μπορούσε να αποτελέσει την ατμομηχανή για τη κατασκευή νοσοκομείων, εργατικών κατοικιών, κατασκευές προσαρμοσμένες στο περιβάλλον, φοιτητικών εστιών, αναπαλαίωσης εγκαταλελειμένων κτιρίων, με φτηνό ενοίκιο για τους κατοίκους που ζούνε στη περιοχή.
Με βάση τα παραπάνω, το τοπίο που διαμορφώνεται σήμερα στην Ήπειρο και ειδικά στη παραλιακή ζώνη για τη λειτουργία του «θαύματος» αυτού ξεκαθαρίζει. Από τη μία η λειτουργία μεγάλων ξενοδοχείων, μικρών καταλυμάτων, τουριστικών επιχειρήσεων, αεροπορικών και ναυτιλιακών εταιριών, επιχειρήσεων επισιτισμού, εμπορίου και μεταφοράς, με τους χιλιάδες εργαζόμενους σε αυτά. Από την άλλη, οι ήδη διαμορφωμένες εκμεταλλευτικές συνθήκες εργασίας με την ελαστική εργασία, την εκ περιτροπής (σεζόν), την καταστρατήγηση συμβάσεων και ωραρίου, τους χαμηλούς μισθούς, την μαύρη και ανασφάλιστη εργασία, τα ατυχήματα, τις απειλές, τις αυθαιρεσίες και τις απολύσεις να είναι μια κανονικότητα για τους εργαζόμενους. Μια κανονικότητα σε βάρος των εργαζομένων στο περιοχή με τις πλάτες όλων των κυβερνήσεων τα τελευταία χρόνια και της ΕΕ που έχουν θέσει αποκλειστικά τον κλάδο του τουρισμού-επισιτισμού στο κέντρο της οικονομίας και της ανάπτυξης και τη μετατροπή μας σε γκαρσόνια της Ευρώπης .
Στρατηγική επιλογή και των κυβερνήσεων που παίρνουν μέτρα για το κυρίαρχο μοντέλο τουρισμού.
Οι κατευθύνσεις των κυβερνήσεων και της σημερινής είναι νέος κύκλος ιδιωτικοποιήσεων λιμανιών, αιγιαλών, φυσικού πλούτου, ιστορικών και πολιτιστικών μνημείων με πέρασμά τους στο υπερταμείο, με τη συναίνεση της Περιφερειακής αρχής αφού τα λεφτά για προγράμματα τουριστικής προβολής είναι «πολλά». Το τοπικό κράτος (δήμοι , περιφέρεια) λειτουργεί με κριτήριο την αναπαραγωγή αλλά και τη συγκεντροποίηση των επιχειρηματικών συμφερόντων στο τουρισμό και με το ίδιο κριτήριο λειτουργεί και για τους άλλους κλάδους.
Σε αυτό το πλαίσιο, η τουριστική ανάπτυξη βασίζεται και σχεδιάζει πλέον ένα νέο πρότυπο, πέρα από το κλασικό σχήμα «ήλιος και θάλασσα», με έννοιες όπως ανταγωνιστικότητα, target groups επισκεπτών υψηλού εισοδήματος ( η μόνιμη γρίνια είναι για τους βαλκάνιους που δε καταναλώνουν), επιμήκυνση περιόδου, νέες επιχειρήσεις, αύξηση απασχόλησης, να το περικλείουν. Με αυτό το νέο πρότυπο συνδέεται η ελπίδα για πρόσκαιρο υπερκέρδος τύπου airbnb, αλλά ακόμη και κατευθύνσεις στην εκπαίδευση με τη μαθητεία και προγράμματα σπουδών να διαμορφώνουν νέες ειδικότητες προωθώντας μια νέα δεξαμενή φθηνού εργατικού δυναμικού προς εκμετάλλευση. Όλα στο όνομα της τουριστικής προβολής και ανάπτυξης.
Μεγάλα φαραωνικά ξενοδοχεία και έργα (σαν τη μαρίνα), συγκέντρωση δραστηριοτήτων, καθετοποίηση των πάντων, βίλες και διάφοροι πολυτελέστατοι χώροι που ο λαουτζίκος τους θαυμάζει στα δελτία ειδήσεων ή κάνοντας βόλτα μπροστά από τους χώρους αυτούς
Σε αυτή τη τάση οι μικροεπιχειρηματίες του κλάδου στην εστίαση, στο εμπόριο και στα καταλύματα μακροπρόθεσμα θα χτυπηθούν για αυτό καλό είναι να μην κάνουν κοινό μέτωπο με τα κυρίαρχα στρώματα του τουριστικού κεφαλαίου αλλά να κοιτάξουν να συγκροτήσουν κοινά μέτωπα με τα πληττόμενα στρώματα της πολιτικής που εφάρμοσαν όλες οι κυβερνήσεις των τελευταίων χρόνων από τη σκοπιά της ικανοποίησης των εργατικών και λαϊκών αναγκών .
Υπάρχουν άλλα μοντέλα;
Υπάρχει το μοντέλο του ήπιου οικοτουρισμού σε καταλύματα μικρά αυτοτελή φθηνά (κάμπινγκ ακόμη και παλιά αναπαλαιωμένα σπίτια), σε αρμονία με το τοπικό περιβάλλον, όπου ο επισκέπτης θα βιώνει την εμπειρία της άμεσης επικοινωνίας με τους κατοίκους της περιοχής.
Υπάρχει ο αγροτουρισμός (όχι με καλάθια αγροτικών προϊόντων στις ρεσεψιόν των ξενοδοχείων) αλλά με στόχο την ανάδειξη όλου του φυσικού μας πλούτου υποταγμένου σε μια λογική πολιτιστικής ανταλλαγής, με τους αρχαιολογικούς χώρους απαλλαγμένους από το φαγοπότι που στήνεται γύρω τους.
Απέναντι στο κυρίαρχο μοντέλο του τουρισμού πρέπει να προβάλλουμε ένα τουρισμό με βασικό κριτήριο την δημιουργική ανάδειξη των δημόσιων αγαθών, του περιβάλλοντος, των λιμανιών, του αιγιαλού και τα δασών ενάντια στη καταλήστευσή και την πλήρη εκμετάλλευσή τους που επιβάλλει η λογική του κέρδους και επιταχύνεται από τους δύο νόμους που ψήφισε η κυβέρνηση της ΝΔ , τον λεγόμενο αναπτυξιακό και τον τελευταίο περιβαλλοντοκτόνο νόμο του Χατζηγάκη
Σήμερα η κυρίαρχη συζήτηση που γίνεται σε όλη τη χώρα είναι το πώς θα μείνουν όρθια τα μεγάλα συμφέροντα του κλάδου με οποιοδήποτε κόστος σε βάρος της εργασίας και του περιβάλλοντος. Αυτό είναι το άγχος τους και όχι οι θέσεις εργασίας…
Παρασιτισμός σε βάρος της κοινωνίας
Η νεοφιλελεύθερη «μονοκαλλιέργεια» της τουριστικής λεγόμενης ανάπτυξης, που πραγματοποιήθηκε ταυτόχρονα με τη συγκεντροποίηση των άλλων κλάδων και τις ιδιωτικοποιήσεις, πάντα θα παρασιτεί σε βάρος της κοινωνίας , θέλει να παίρνει χωρίς να δίνει , θέλει να αρπάζει το πλούτο όταν έχει τουριστική κίνηση αλλά να φορτώνει τη χασούρα στην εργαζόμενη πλειοψηφία…. Μια κοινωνία που περιμένει να ζήσει από αυτούς που την επισκέπτονται θα σαπίζεικαι αυτό πάει χέρι χέρι με τη καταλήστευση του περιβάλλοντος και της εργαζόμενης πλειοψηφίας.
«Τη θάλασσα , τη θάλασσα ποιος θα μπορέσει να την εξαντλήσει» αναρωτιόνταν ο Σεφέρης. Η θάλασσα μένει σχετικά απρόσβλητη από τον υπερτουρισμό…
Η λειψυδρία όμως ήδη χτυπά την πόρτα μας. Θα μας παρουσιάσουν την ιδιωτικοποίηση του νερού ως λύση όπως στο ηλεκτρικό ρεύμα και ετοιμάζονται για αυτό στο νερό άρδευσης και ύδρευσης. Τα υπερφορτωμένα δίκτυα ηλεκτρισμού λυγίζουν κάτω από τους τερατώδεις όγκους ενέργειας που απαιτεί η ψύξη της τουριστικής βιομηχανίας. Εργαζόμενοι σε τουρισμό και εστίαση, έχοντας «γράψει» ήδη τουλάχιστον δύο με τρεις μήνες υπερεντατικής δουλειάς, αντιμετωπίζουν ήδη εξαντλημένοι τον Γολγοθά του Αυγούστου. Μικρές και μεγάλες πόλεις της χώρας, λυγίζουν υπό το βάρος των δεκάδων χιλιάδων τουριστών .Και ο φυσικός πλούτος γίνεται βορρά στα «τακτοποιημένα» ομπρελοκαθίσματα και των διαφόρων ειδών καθωσπρέπει ή λούμπεν επιχειρηματιών που πουλάνε φύκια για μεταξωτές κορδέλες και μας κουνάνε το δάκτυλο…
Μας καλούν να προσαρμοστούμε…
Ο τουρισμός αποτελούσε ανέκαθεν ένα από τα «βαριά χαρτιά» του ελληνικού καπιταλισμού και οι τοπικές κοινωνίες καλούνταν να προσαρμοστούν στον ρόλο του γραφικού «άλλου» που όταν δεν (εξ)υπηρετεί και δεν σερβίρει υφίσταται μόνο ως φολκλόρ ντεκόρ.
Από αυτή τη λογική προέκυψε το τερατώδες υβρίδιο του «ελληνικού τουριστικού προϊόντος»: Από τη μία ξενοδοχεία με υπαλλήλους-σκλάβους, τείχη, κάμερες και απλησίαστες τιμές για τους ντόπιους, γκαζόν και πισίνες ακόμα και σε μέρη που «στενάζουν» από τη λειψυδρία. Δίπλα, «οικογενειακές» ταβέρνες-καφέ-μπιτς μπαρ με το όνομα του ιδιοκτήτη σε φωτεινό πλαίσιο της Coca Cola και ξεθωριασμένους πλην πανάκριβους μουσακάδες στο φωτογραφικό μενού της εισόδου, που επίσης συχνά κρύβουν μικρές εργασιακές γαλέρες. Και λίγο πιο εκεί, νέα «σύγχρονης αισθητικής» μαγαζιά - μπαράκια στο χρώμα του ξύλου με καραβόσκοινα που ενίοτε κουμαντάρει τα τοπικά συμφέροντα που διαπλέκονται με τους πάντες ( και όταν λέω τους πάντες εννοώ τους πάντες), ή άλλοτε ταβερνάκια που μεταμορφώθηκαν σε ημικυριλέ εστιατόρια .
Τα τελευταία χρόνια το υβρίδιο αυτό επεκτείνεται ταχύτατα σε ολόκληρη τη χώρα. Μια χώρα ολόκληρη κινείται ανάμεσα σε θήκες για κλειδιά airbnb, «ψαγμένες» παραδοσιακές γεύσεις και εμπορευματοποιημένη παράδοση, στα γρανάζια μιας βιομηχανίας που σαν τον Μίδα καταστρέφει ό,τι αγγίζει χρυσώνοντάς το. Στις πλάτες των σκλάβων του τουρισμού που, απουσία συλλογικής οργάνωσης, σφίγγουν τα δόντια αποταμιεύοντας για τον χειμώνα της ανεργίας και της σιωπής – αφού όταν φεύγουν οι τουρίστες οι περιοχές ερημώνουν: Ακόμα και στα μεγαλύτερα από αυτά ελάχιστα μαγαζιά μένουν ανοιχτά, ενώ οι χώροι τέχνης και πολιτισμού – ακόμα και τα σινεμά - αποτελούν είδος προς εξαφάνιση.
Οι άλλοι ντόπιοι…
Σε αυτή τη πραγματικότητα βρίσκονται οι άλλοι ντόπιοι: Αυτοί που δεν δουλεύουν στην τουριστική βιομηχανία, αλλά έχουν ανάγκη οι ίδιοι για μερικές ημέρες διακοπών. Αυτοί που ελπίζουν σε μια ανάπαυλα που είναι αμφίβολο αν θα βρουν σε ένα υστερικό καλοκαίρι. Και αυτοί που, φιλοξενούμενοι στον τόπο τους, θα αποφύγουν τα κέντρα με ή χωρίς έκκληση για περιορισμό μετακινήσεων, λόγω της πολυκοσμίας και του ασύλληπτου κυκλοφοριακού.
«Νόμος είναι το δίκιο του επενδυτή…»
Η μετατροπή της Ελλάδας σε ένα ρυπαρό εργοστάσιο τουρισμού είναι αποτέλεσμα του νεοφιλελεύθερου δόγματος «νόμος είναι το δίκιο του επενδυτή», είτε αυτό αφορά εργασιακά δικαιώματα είτε περιβάλλον και δημόσιους χώρους, είτε ακόμα την εγγενή τάση του κεφαλαίου να επενδύει σε τομείς που εγγυώνται υψηλές αποδόσεις με μικρό ρίσκο. Γι’ αυτό και η σύγκρουση με τον Φράκενσταϊν του υπερτουρισμού, προϋποθέτει σύγκρουση με το κεφάλαιο στη ρίζα του.
Και όμως…
Λεφτά υπάρχουν και είναι αυτά που ξεκοκαλίζονται ως επιδοτήσεις από το κράτος και την Ε.Ε για τα λεγόμενα επενδυτικά σχήματα του τουριστικού κλάδου (οι ταμπέλες με τις χρηματοδοτήσεις είναι καλυμμένες…) και αυτά που θα δοθούν για την αποπληρωμή του χιλιοπληρωμένου χρέους το οποίο πρέπει να διαγραφεί άμεσα. Λεφτά για το λαό μπορούν να υπάρξουν από την αυστηρή φορολόγηση των τραπεζών, των μεγαλοξενοδόχων , των εφοπλιστών και του συσσωρευμένου πλούτος με κατεύθυνση την εθνικοποίηση-κρατικοποίηση όλων των επιχειρήσεων στρατηγικής σημασίας ως βασικό αίτημα σύγκρουσης στο σήμερα, για να διαμορφωθούν όροι αλλαγής των συσχετισμών υπέρ της εργασίας. .
Μπορούμε να αποφασίζουμε τι θα παράγουμε και πως θα το παράγουμε, τι να «προωθούμε» αλλά να μοιράζουμε και να διαχειριζόμαστε τον παραγόμενο πλούτο με βάση τις σύγχρονες ανάγκες. Με πενθήμερη εργασία, με ριζική μείωση του χρόνου εργασίας και ουσιαστική αύξηση των μισθών με πλήρη ασφαλιστική κάλυψη από κράτος και εργοδότες. Για να παραδώσουμε μια καλύτερη κοινωνία στους επόμενους , για να ζούμε με αξιοπρέπεια, πρέπει να ραγίσει η αστική κυριαρχία στη καθημερινότητα για μια κοινωνία των ελεύθερα συνεταιρισμένων παραγωγών και της κομμουνιστικής προοπτικής και εργατικής εξουσία.
Με απλά λόγια πληρώσει το κεφάλαιο από τα κέρδη του και τον συσσωρευμένο πλούτο του όχι οι εργαζόμενοι και ο λαός!
Άμεσα για να ανατραπεί αυτή η κατάσταση πρέπει το κεφάλαιο να χάσει ιδιοκτησία και κέρδη αλλά με οργανωμένο λαϊκό ξεσηκωμό και όχι με αυταπάτες μιας πιο φιλολαϊκής διαχείρισης και οικονομικούς μόνο αγώνες χαμηλής πτήσης. Με ταξικά ανασυγκροτημένα συνδικάτα, με ένα πανίσχυρο εργατικό –λαϊκό μέτωπο ρήξης και ανατροπής εδώ και τώρα. Με μια άλλη αριστερά αντικαπιταλιστική και ένα κόμμα-οργάνωση με σύγχρονο κομμουνιστικό πρόγραμμα .
